فرش از عرش افتاد؛ صادرات ایران؛ تقریباً صفر!
صنعت فرش دستباف ایران یکی از کهن‌ترین نماد‌های فرهنگی و اقتصادی کشور با بحران‌های متعددی دست‌وپنجه نرم می‌کند. تحریم‌های بین‌المللی، سیاست‌های نادرست ارزی و بی‌توجهی به نیاز‌های زیرساختی این صنعت، موجب کاهش چشمگیر صادرات و از دست رفتن بازار‌های جهانی شده است.
عبدا… بهرامی، مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های تولیدکنندگان فرش دستباف ایران، در همین زمینه به تسنیم گفته است که ایران در صنعت فرش دستباف رتبه اول جهانی دارد، اما به دلیل عوامل مختلف، تعداد بافندگان فرش از دو میلیون به یک میلیون نفر رسیده است. همچنین تولید فرش از شش میلیون متر مربع به دو میلیون مترمربع و صادرات آن از دو میلیارد دلار در دهه ۷۰ به ۵۰ میلیون دلار در حال حاضر کاهش یافته است.
با وجود جایگاه تاریخی فرش ایرانی در عرصه بین‌المللی، فعالان این حوزه و کارشناسان معتقدند که ترکیب مشکلات خارجی و سیاست‌گذاری‌های داخلی آینده این صنعت را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
کاهش صادرات فرش ایران؛ از تحریم‌ها تا سیاست‌های ارزی ناکارآمد
رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع‌دستی اتاق ایران در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز به بررسی دلایل کاهش صادرات فرش ایران پرداخت و گفت: مهم‌ترین عامل این مسئله، ترکیبی از تحریم‌های بین‌المللی و سیاست‌های ارزی ناکارآمد است.
سیدمرتضی حاجی‌آقامیری با اشاره به سیاست پیمان‌سپاری ارزی که از سال ۱۳۹۷ و پس از خروج آمریکا از برجام آغاز شد، عنوان کرد: این سیاست موقت با وجود هشدار‌های بخش خصوصی، دائمی شده و اثرات آن بر کاهش صادرات فرش ایران کاملا مشهود است. متأسفانه مجلس وقت این سیاست را در قالب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به تصویب رساند و نتیجه آن کاهش صادرات و اشتغال در این صنعت بود.
پیمان‌سپاری ارزی صادرات را متوقف کرده است
میری با اشاره به روند پیچیده بازاریابی فرش دستباف تشریح کرد: فرآیند بازاریابی فرش معمولاً پس از خروج از ایران آغاز می‌شود. صادرکنندگان ابتدا فرش‌ها را به انبار‌های خارجی منتقل و سپس بازاریابی را شروع می‌کنند. اما پیمان‌سپاری ارزی صادرکنندگان را ملزم به بازگرداندن ارز پیش از فروش کالا می‌کند که این امر صادرات را متوقف کرده و بازار‌های بین‌المللی را از بین برده است.
وی عنوان کرد: از دست دادن بازار آمریکا که ۴۴ درصد از مقصد فرش دستباف در جهان را به خود اختصاص داده، یکی از بزرگ‌ترین خسارت‌های این صنعت بود.
او توضیح داد: پس از تحریم‌ها، هندی‌ها جایگزین ایران در بازار آمریکا شدند و در بهترین حالت تنها ۵۶ درصد از بازار جهانی کنونی در پیش روی ایران است که آن هم به دلیل مشکلات ارزی و آثار ثانویه تحریم‌ها به‌شدت محدود شده است.
حل مسئله تعهد ارزی صادرات فرش ایران را احیا می‌کند
این فعال حوزه فرش، حل مسئله تعهد ارزی را یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها دانست و تأکید کرد: حداقل اقدام، اجرای آیین‌نامه‌ای است که در خردادماه امسال توسط هیأت وزیران تصویب شد، اما همچنان توسط بانک مرکزی اجرا نشده است. در حالت ایده‌آل، این سیاست باید کامل حذف شود.
او همچنین به مشکل کاهش بیمه قالیبافان اشاره کرد و گفت: قانون بیمه‌های اجتماعی قالیبافان و فعالان صنایع دستی از سال ۱۳۸۸ تصویب شده، اما تعداد بیمه‌شدگان از ۶۰۰ هزار نفر در سال ۱۳۹۲ به ۲۰۰ هزار نفر کاهش یافته است. برای سال ۱۴۰۴ نیز بودجه‌ای برای این مسئله در نظر گرفته نشده و این موضوع باعث محرومیت این قشر از حقوق اولیه خود می‌شود.
لزوم تشکیل سازمان مستقل فرش و صنایع دستی
میری خواستار تشکیل سازمانی مستقل برای مدیریت فرش و صنایع دستی شد و اضافه کرد: از دولت سیزدهم تاکنون، ساختار متولی فرش به‌طور مداوم تضعیف شده است. مرکز ملی فرش و صنایع دستی ابتدا حذف و سپس ادغام شد و اکنون زیرمجموعه معاونت توسعه بازرگانی است که سه ماه است رئیس ندارد و کاری هم از پیش نمی‌برد.
او در پایان خاطرنشان کرد: بخش خصوصی خواستار تشکیل سازمان ملی فرش و صنایع دستی زیر نظر ریاست‌جمهوری است تا بتواند به‌صورت متمرکز مسائل این حوزه را پیگیری کند.
بر اساس این گزارش، مشکلات به وجودآمده در بازار فرش ایران نشان می‌دهد که صنایع اصیل و اشتغال‌زای ایران به دلیل تحریم‌ها، سیاست‌های نادرست داخلی و بی‌توجهی به نیاز‌های فعالان این حوزه در معرض خطر جدی قرار دارد.
