تحولات شام و آماده‌باش خاورمیانه/ هراس آمریکا و اسرائیل از رایزنی‌های محرمانه روسیه با تحریرالشام
به گزارش اقتصادنیوز، وال استریت ژورنال با انتشار گزارشی مدعی شد: مقامات آمریکایی، اروپایی و عربی ادعا کرده‌اند که پس از سقوط دولت اسد در دسامبر، مقام‌های ایرانی از شام خارج شدند؛ گزاره‌ای که استراتژی خاورمیانه‌ای تهران را تحت تاثیر قرار داده است.
به ادعای این گروه، خروج ایران از شام تلاش‌های چند ساله این کشور در سوریه به عنوان مرکز اهداف استراتژیک منطقه‌ای‌اش را فعلا متوقف کرده است. تا پیش از این بخشی از اعضای مقاومت به عنوان حامیان ایران در خاک سوریه مواضعی تعریف کرده و اهداف آمریکا و اسرائیل را هدف قرار می‌دادند.
معنای سقوط اسد برای خاورمیانه
وال استریت ژورنال در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد: ایران پس از قیام بهار عربی در سال 2011، برای حمایت از دولت اسد، از سوریه هم به لحاظ مالی و هم نظامی حمایت کرد. سوریه متحد اصلی ایران در خاورمیانه و یک چهارراه زمینی حیاتی برای حزب‌الله – قدرتمندترین عضو محور مقاومت- محسوب می‌شود.
در همین راستا هنگامی که شورشیان سوری ماه نوامبر حملات را علیه دولت مرکزی آغاز کردند، دولت ایران از بشار اسد که در طول درگیری چندجانبه تهران با اسرائیل در سال گذشته رویکردی منفعلانه داشت، ناامید شده بود. با فروپاشی دولت اسد، بخشی از اعضای مقاومت، عمدتاً در شرق سوریه، هنوز در این کشور حضور داشتند و تعدادی در دمشق، حلب و شهرهای دیگر مستقر بودند. مقامات غربی و عربی مدعی‌اند که اکثر اعضای مقاومت و مستقر در شرق سوریه، از جمله جنگجویان افغان، عراقی، لبنانی و سوری از شهر مرزی وارد عراق شدند. در حالی که مبارزان حزب‌الله در غرب سوریه از طریق جاده مشترک به لبنان بازگشتند.
سفارت عراق در واشنگتن و وزارت خارجه این کشور به درخواست‌ها برای اظهارنظر در این باره پاسخ ندادند. باربارا لیف، مقام ارشد وزارت امور خارجه در خاورمیانه، تایید کرد که تمامی نیروهای ایرانی و مقاومت از سوریه خارج شده‌اند.
به ادعای او، خروج ایران از سوریه به معنای عدم تلاش‌های تهران برای بازگشت نیست، با این همه باید اذعان کرد که در شرایط کنونی روابط تهران و رهبران جدید دمشق چندان مثبت نیست. در روزهای پس از سقوط دولت اسد، جاده دمشق به بیروت مملو از خودروهای نظامی منهدم شده از جمله تانک‌ها و راکت اندازهای متحرک بود. بیشتر خودروها به سمت مرز لبنان در حرکت بودند که به ادعای این نشریه نشان از تلاش مقاومت برای بیرون کشیدن تجهیزات نظامی‌اش از شام بود.
به ادعای وال استریت ژورنال، خروج مقاومت نشان دهنده تغییر شکل نظم منطقه‌ای در خاورمیانه است. تغییرات سوریه که موجب شد گروهی موسوم به تحریرالشام قدرت را در اختیار بگیرند باعث شد نفوذ حامیان دولت سوریه، یعنی ایران و روسیه در شام تحت تاثیر قرار بگیرد.
به ادعای این نشریه، از منظر ایران، سوریه یکی از مهم‌ترین دارایی‌های استراتژیک این کشور محسوب می‌شد که به تهران فرصت می‌داد کمک‌های لجستیکی‌اش را در اختیار حزب‌الله قرار داده و نیروهایش را در نزدیکی مرزهای اسرائیل برای بازدارندگی بیشتر تعریف کند.
سقوط دولت اسد می‌تواند توانایی تهران، حزب‌الله در لبنان و حماس در غزه را تحت تاثیر قرار دهد. به ادعای دیپلمات‌های غربی، با خروج مقام‌های ایرانی و اعضای مقاومت از سوریه، بخش قابل توجهی از تجهیزات و سلاح‌های نظامی دولت اسد توسط اسرائیل هدف قرار گرفته شد.
تل‌آویو هراس داشت که رادیکال‌ها از فرصت پیش آمده استفاده کرده از این سلاح‌ها علیه این بازیگر سوء استفاده کنند. میک مالروی، یکی از مقامات سابق پنتاگون مدعی است: «احملات اسرائیل در کنار سقوط دولت اسد، راهبرد ایران در خاورمیانه را تحت تاثیر قرار داد».
در شرایط کنونی دولت جدید سوریه که رهبرانش سال‌ها در با دمشق در جنگ بودند، رابطه چندان مثبتی با تهران ندارند، بالاخص آن که ایران یکی از متحدان دولت وقت سوریه بود.
به ادعای وال استریت ژورنال، برخلاف ایران روسیه از دیگر حامیان دولت سوریه تلاش دارد تا روابط خود را با حاکمان جدید دمشق حفظ کرده و بدین طریق پایگاه‌های نظامی خود را در شام نگاه دارد. از همین رو گفته می‌شود رایزنی‌ها میان مسکو و دمشق در این باره ادامه دارد.
وال استریت ژورنال در ادامه یادداشت ادعایی‌اش آورد، در روزهای اخیر گزارش‌هایی ادعایی که توسط مقامات غربی تایید شده، نشان از آن دارد که ایران در نهایت تلاش خواهد کرد تا پل زمینی را دوباره برقرار کند، اما این ممکن است حداقل در کوتاه مدت غیرقابل انجام باشد.
یک مقام ارشد آمریکایی در این باره مدعی شد: بعید است که تحریرالشام به ایران اجازه دهد تا بار دیگر در سوریه حضور داشته باشد؛ بالاخص آن که تهران از حامیان دولت اسد بود. با این همه بسیاری از مقام‌های آمریکایی براین باورند که ایران در دراز مدت این پتانسیل را دارد تا دوباره در شام نفوذ داشته باشد و از بی‌ثباتی‌های احتمالی حاکم بر این کشور استفاده کرده و بار دیگر قدرت و نفوذش را در سوریه افزایش دهد.
اندرو تابلر، مدیر سابق شورای امنیت ملی سوریه در این باره مدعی شد: «بله نیروهای ایرانی از سوریه خارج شده‌اند، اما گروهی قدرت را در دست گرفته‌اند که ایدئولوژی مسخصی دارند، آن هم در شام که شاهد تنوع قومی و فکری هستیم، از همین رو احتمال تشدید تنش وجود دارد و این مقوله می‌تواند برای ایران فرصت ساز باشد».
تحولات شام در حالی رخ داد که ایران و مقاومت به واسطه رویارویی با اسرائیل بیش از هر زمان دیگر بر معادلات خاورمیانه متمرکز بودند. طبیعتا در چنین شرایطی رویکرد آن‍ها در شام منفعلانه و در عین حال قابل انتظار بود. اما در دراز مدت مشخص نیست تهران و مقاومت از چه استراتژی پیروی کنند.
