هشدار FATF؛ قصور کشورها در مبارزه با تأمین مالی تروریسم

این گزارش به‌وضوح هشدار می‌دهد که در صورتی که نهادهای دولتی و خصوصی به‌طور فوری اقدام به تقویت انطباق فنی و اثربخشی نکنند، گروه‌های تروریستی به بهره‌برداری از نقاط ضعف موجود ادامه خواهند داد.

گزارش گروه ویژه اقدام مالی (FATF) به تهدیدات جدی و متغیر می‌پردازد و نواقص موجود در توانایی کشورها برای درک کامل روندهای تأمین مالی تروریسم را مورد بررسی قرار می‌دهد.

این گزارش با عنوان «به‌روزرسانی جامع در مورد خطرات تأمین مالی تروریسم» نشان می‌دهد که تروریست‌ها همچنان «امکان مداوم برای سوءاستفاده از سیستم مالی فراگیر بین‌المللی به منظور حمایت از فعالیت‌های خود و اجرای حملات» دارند.

الیسا دِ آندا مادرازو، رئیس FATF، تصریح کرد: «کشورهای مختلف در سطح جهانی باید با بهره‌گیری از اطلاعات موجود در این گزارش، تصویری قوی‌تر از تهدیدات پیش‌روی خود ترسیم نمایند و از ابزارهای موجود در شبکه جهانی FATF برای تقویت هم‌کاری‌های بین‌المللی و تبادل اطلاعات استفاده کنند.»

این گزارش شامل مطالعات موردی در طول بیش از یک دهه است که مروری کامل بر عواملی که بر ریسک‌های تأمین مالی تروریسم تأثیرگذارند ارائه می‌دهد، همچنین مشارکت‌های بیش از 80 حوزه قضایی از سراسر شبکه جهانی FATF، پژوهش‌های وسیع و بیش از 840 مقاله ارسال شده از سوی بخش خصوصی، دانشگاه‌ها و اندیشکده‌ها را در بر می‌گیرد.

گزارش گروه ویژه اقدام مالی، شیوه‌های موجود و در حال توسعه‌ای را که توسط سازمان‌ها و افراد تروریستی برای جمع‌آوری، جابجایی، ذخیره و استفاده از وجوه و دارایی‌ها به کار گرفته می‌شوند، همچون حمل و نقل نقدی، حواله و دیگر خدمات مشابه، خدمات انتقال ارزش مالی، خدمات پرداخت آنلاین، خدمات مالی رسمی، بسترهای دیجیتال (از جمله رسانه‌های اجتماعی و امکانات سرمایه‌گذاری جمعی)، دارایی‌های مجازی و سوءاستفاده از نهادهای حقوقی مانند شرکت‌های پوسته‌ای، تراست‌ها و سازمان‌های غیرانتفاعی (NPO) تشریح می‌کند.

ریسک‌های رو به رشد تأمین مالی تروریسم

این گزارش بر مبنای داده‌های جمع‌آوری شده از سرتاسر شبکه جهانی FATF، روندهای کلیدی در تحول تأمین مالی تروریسم در دهه گذشته را بررسی می‌کند، که شامل موارد زیر است:

– رشد چشمگیر در کارگیری ترکیبی از روش‌های متنوع تأمین مالی و ادغام فناوری‌های دیجیتال با تکنیک‌های سنتی که به فعالیت‌های تأمین مالی تروریسم پیچیدگی‌های جدیدی می‌افزاید.

– عملیات به‌طور فزاینده‌ای به صورت غیرمتمرکز در می‌آید و مراکز مالی منطقه‌ای و واحدهای مستقل نقش بیشتری را ایفا می‌کنند؛ این نهادها با شرایط محلی انطباق پیدا کرده و از منابع مالی گوناگون از جمله درآمدهای ناشی از جرم تا سرمایه‌گذاری در کسب‌وکار استفاده می‌کنند.

– تهدید ناشی از افراد مجرد – که غالباً جوان‌تر هستند – رو به افزایش است و این اشخاص از استراتژی‌های تأمین مالی خرد بهره می‌برند که به منابع قانونی و جرائم کوچک مرتبط است و همچنین از روش‌های مبتنی بر فناوری، از جمله بازی‌ها و ویژگی‌های رسانه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند.

– پیگیری آثار مالی مربوط به حملات تروریستی با انگیزه‌های قومی، نژادی یا سیاسی که به‌طور فزاینده‌ای تکرار می‌شوند، چالش‌های خاص خود را شامل می‌شود؛ از جمله تناقض‌ها و ممنوعیت‌هایی که مانع تحلیل می‌شوند و همچنین مقیاس و وضوح پایین فعالیت‌های مالی که در پیشبرد حملات به وجود می‌آید.

– همگرایی میان طرح‌های تأمین مالی تروریسم و جرایم سازمان‌یافته.

در شرایطی که بی‌ثباتی و خشونت در چندین منطقه افزایش یافته، این گزارش به رشد فزاینده گروه‌های تروریستی که در درگیری‌های مسلحانه شرکت دارند و نحوه دستکاری روش‌های تأمین مالی از سوی این گروه‌ها و سوءاستفاده از محیط پیچیده بحران، توجه می‌کند.

کمک‌های بشردوستانه در مناطق آسیب‌دیده از جنگ نقش کلیدی ایفا می‌کند. این گزارش بر ضرورت حفاظت از این فعالیت حیاتی در برابر سوءاستفاده تأکید کرده و نسبت به خطر انحراف کمک‌های بشردوستانه به تأمین مالی تروریسم هشدار می‌دهد. همچنین، اقدامات متناسب و ترتیباتی مبتنی بر خطر را برای حفاظت از بخش بشردوستانه و حفظ فعالیت‌های سازمان‌های غیرانتفاعی براساس قوانین بین‌المللی رواج می‌دهد.

تقویت واکنش جهانی

به منظور حمایت از کشورها در پاسخ به این تهدیدات، این گزارش توصیه‌های محوری را با هدف افزایش تلاش‌های شبکه جهانی در شناخت و واکنش به تأمین مالی تروریسم (TF) ارائه می‌دهد که شامل تقویت همکاری‌های بین‌المللی و توسعه شراکت‌های هدفمند عمومی-خصوصی نیز می‌باشد.

علاوه بر این، مجموعه‌ای از شاخص‌های ریسک عملی عرضه شده‌است که به مقامات مربوطه، بخش خصوصی و دیگر ذی‌نفعان کمک می‌کند تا تأمین مالی تروریسم را شناسایی و متوقف نمایند، که شامل الگوهای پرداخت، فعالیت‌های مسافرتی و رفتارهای رسانه‌های اجتماعی است.

این گزارش با همکاری اداره اجرایی مبارزه با تروریسم سازمان ملل متحد (UN CTED) و فرانسه به‌عنوان مجریان مشترک پروژه تهیه شده است. ارزیابی انطباق با الزامات مربوط به مقابله با تأمین مالی تروریسم، مطابق با قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، از زمان تأسیس کمیته مبارزه با تروریسم در سال 2001، به عنوان یکی از وظایف اصلی آن شناخته شده و در نتیجه به یکی از حوزه‌های اصلی تمرکز کار اداره اجرایی مبارزه با تروریسم تبدیل شده است.

در میان دیگر فعالیت‌های تحلیلی مرتبط با مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT)، اداره اجرایی مبارزه با تروریسم سازمان ملل سالانه ارزیابی‌های خلاصه‌ای را درباره نواقص اجرایی در پیاده‌سازی مفاد کلیدی مربوط به تأمین مالی تروریسم، مطابق با قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل، منتشر می‌کند. جدیدترین ارزیابی خلاصه شکاف‌های موجود در زمینه پاسخ کشورهای مختلف به تحقیق و اقدامات قانونی در زمینه تأمین مالی تروریسم را برجسته می‌سازد.

ناتالیا گرمن، معاون دبیرکل و مدیر اجرایی اداره مبارزه با تروریسم سازمان ملل متحد، از تصویب به‌روزرسانی جامع FATF درباره ریسک‌های تأمین مالی تروریسم استقبال کرد و تأکید نمود که رهبری مشترک این پروژه، تجربه‌ای ویژه برای اداره مبارزه با تروریسم به ارمغان آورده و نشان‌دهنده یک رویکرد هماهنگ میان این اداره و دیگر نهادهای مشارکت‌کننده سازمان ملل و شبکه جهانی FATF در تجزیه و تحلیل روندهای جهانی و هماهنگی با شرایط مختلف در راستای تأمین مالی تروریسم و حمایت از کشورهای عضو در این زمینه است.

با توجه به این که تأمین مالی تروریسم به‌عنوان یک نگرانی جهانی جدی باقی مانده است، FATF در روز سه‌شنبه 22 ژوئیه 2025 وبیناری برگزار خواهد کرد تا به تمامی ذی‌نفعان کمک کند تا به‌طور مؤثری خطرات شناسایی شده در این گزارش را درک کرده و پاسخ مناسبی ارائه دهند.