مخترع موتور جت چه کسی بود؟
نوآوری‌ای که همواره صنعت هوانوردی را دگرگون نمود
به نقل از روزیاتو، مفهوم موتور جت از اوایل قرن بیستم مدام مطرح می‌شد و نخستین سند ثبت اختراع این اختراع به ماکسیم گیوم (Maxime Guillaume) در سال ۱۹۲۲ نسبت داده می‌شود، هرچند موتور توربوجتی که او طراحی کرد هرگز به واقعیت نپیوست. در دهه بعد، فرانک وایتل (Frank Whittle) ایده خود را از موتور توربوجت ارائه کرد و توانست در سال ۱۹۳۲ سند ثبت اختراعی برای آن بدست آورد. با این حال، تبدیل ایده‌های او به یک موتور جت عملی و کاربردی به زمانی طولانی نیاز داشت.
سرانجام، پس از مدت‌ها کشمکش با وزارت هوانوردی بریتانیا، طرح فرانک وایتل در سال ۱۹۳۷ به مرحله اجرایی اجرا شد. وی برای تسریع در پیشبرد پروژه خود، شرکتی مستقل تأسیس کرد و هرچند طرحش موفقیت‌آمیز بود، اما هرگز بر روی یک هواپیما نصب نشد. اولین بار این اقدام را هانس فون اوهاین، فیزیکدان آلمانی، انجام داد که ایده‌ای مشابه با وایتل داشت. او موتور جت خود را بر روی یک هواپیمای واقعی آزمایش کرد که این آزمایش در تاریخ ۲۷ اوت ۱۹۳۹ با هواپیمای هاینکل هائی ۱۷۸ (Heinkel He ۱۷۸) انجام شد و به نوعی آغازگر دوران جت به شمار می‌رود. این پیشرفت در فناوری پیشران کمتر از یک هفته پیش از حملهٔ آلمان به لهستان، که شروع جنگ جهانی دوم در اروپا بود، به وقوع پیوست.
قابل ذکر است که اسپانیا تقریباً پیش از بریتانیا و آلمان به نمونه‌ای عملی از موتور جت دست پیدا کرده بود. با این حال، در سال ۱۹۳۶ و در اوایل جنگ داخلی اسپانیا، ویرجیلیو لرِت رویز، خلبان و مهندس، به دست نیروهای مراکشی حامی فرانکو به قتل رسید و بدین ترتیب افتخار ساخت نخستین موتور جت عملی به وایتل تعلق گرفت.
ایالات متحده با تأخیری در دنیای موتور جت وارد شد
در حالی که بریتانیا و آلمان در صف مقدم توسعه موتور جت بودند، ایالات متحده با شروع جنگ جهانی دوم هیچ نمونه‌ای از این فناوری را در اختیار نداشت. شرکت Power Jets فرانک وایتل قراردادی برای تولید نخستین موتور توربوجت به ثبت رساند؛ موتوری که نیروی هواپیمای Gloster E.۲۸/۳۹ را تأمین می‌کرد و پرواز نخستین آن در سال ۱۹۴۱ صورت گرفت. این پیشرفت توجه آمریکایی‌ها را به خود جلب نمود و بدین ترتیب توافق شد که یک موتور توربوجت Whittle W.۱X به ایالات متحده منتقل شود تا مورد بررسی قرار گیرد. شرکت جنرال الکتریک موفق به دریافت این قرارداد شد و به طراحی موتور مختص به خود پرداخته و مراحل کار را آغاز کرد.
شرکت جنرال الکتریک در نهایت موتور نوع ۱-A را تولید کرد که طبق روال پیشرفت کرد. این موتور تحت آزمایش‌های مختلف قرار گرفت و به دنبال آن نسخه‌های پیشرفته‌تری از آن طراحی شد. پس از اثبات موفقیت این طرح، دو موتور توربوجت ۱-A بر روی هواپیمای بل ایکس‌پی-۵۹ای (Bell XP-۵۹A) نصب شد که در مجموع ۲۵۰۰ پوند نیروی رانش ایجاد می‌کرد. نخستین پرواز آزمایشی این هواپیما در اول اکتبر سال ۱۹۴۲ انجام شد و بدین ترتیب ایالات متحده به صورت رسمی پای به عصر جت گذاشت. نخستین خلبان آمریکایی که با یک هواپیمای جت پرواز کرد، رابرت‌ام. استنلی، خلبان آزمایشی شرکت بل بود.
ساخت و آماده‌سازی P-۵۹ به همراه تغییرات متعدد زمان زیادی را به خود اختصاص داد، اما در نهایت این هواپیما به نخستین جنگنده جت تولیدی ایالات متحده با عنوان بل پی-۵۹ ایراکومت (Bell P-۵۹ Airacomet) تبدیل شد. این موفقیت به دلیل تلاش‌های مدیران مختلف از جمله ماکسیم گیوم، فرانک وایتل و دیگران بود که نوآوری‌های تدریجی آن‌ها به ساخت نخستین موتور جت در اواخر دهه ۱۹۳۰ کمک کرد. هواپیمای P-۵۹ هرگز در میدان نبرد به کار گرفته نشد و جای آن را لاکهید پی-۸۰ در سال ۱۹۴۴ گرفت.
