چالش‌های فارغ‌التحصیلان شریف و شیکاگو در بهارستان برای کسب رأی اعتماد؛ از نخبگی تا اتهام نفوذی/ آیا پایداری‌ها در انتقام‌جویی از دولت مصرانه ادامه خواهند داد؟
سرانجام دولت کاندیدای خود برای وزارت اقتصاد را معرفی کرد. سید علی مدنی زاده، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف، به زودی به بهارستان خواهد رفت تا برنامه‌های خود را برای ساختمان باب همایون تشریح کند.
اقدام او برای تعامل با نمایندگان در شرایطی انجام می‌شود که شش ماه از آغاز به کار دولت پزشکیان می‌گذرد و اختلافات خود را با دولت به شکل علنی بیان کرده‌اند. این موضوع از استیضاح همتی شروع شد، که هم اکنون مدنی زاده قرار است جانشین او شود، و سپس مجلس را برای استیضاح وزرای نیرو و راه و شهرسازی آماده کرده‌اند.
مدنی زاده شخصا با انتقادهایی از قبل روبرو بوده است. به محض مطرح شدن نام او، نمایندگان یک جناح سیاسی خاص با رویکردی غرب‌زده و لیبرال شروع به انتقاد از او کردند.
از شریف تا شیکاگو
علی مدنی‌زاده، یک چهره جوان و برجسته در حوزه اقتصاد، طرفدارانش او را اصطلاحا نخبه و متخصص در این حیطه می‌دانند. وی در ۴۳ سالگی مسئولیت دانشکده اقتصاد دانشگاه شریف را بر عهده دارد. مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در مهندسی برق از دانشگاه شریف دریافت کرده و سپس در رشته ریاضی کاربردی، کارشناسی ارشد دیگری را از دانشگاه استنفورد اخذ کرده و مدرک دکترای اقتصاد خود را از دانشگاه شیکاگو گرفته است. پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۹۲، به وطنش بازگشت و به تدریس در دانشگاه شریف پرداخت.
وی تا سال ۱۴۰۰ به عنوان معاون آموزش و تحصیلات تکمیلی و معاون پژوهش و امور بین‌الملل دانشکده مدیریت و اقتصاد مسئولیت داشت و از سال ۱۴۰۰ عهده‌دار ریاست دانشکده اقتصاد این دانشگاه شده است.
مدنی‌زاده در عرصه ریاضیات از نخبگان شناخته می‌شود و جوایز بین‌المللی متعددی را از آن خود کرده است، از جمله جایزه محقق جوان در حوزه اقتصاد (۲۰۱۸)، مقام سوم در نهمین مسابقه بین‌المللی ریاضی برای دانشجویان (۲۰۰۲، لهستان)، مدال برنز چهل‌ویکمین المپیاد بین‌المللی ریاضی (۲۰۰۰، کره جنوبی)، مدال طلای المپیاد ملی ریاضی (۱۹۹۹، تهران) و مدال برنز المپیاد ملی ریاضی (۱۹۹۸).
او همچنین تجربه فعالیت به‌عنوان مشاور معاون اقتصادی سازمان برنامه و بودجه در سال ۱۳۹۷، ریاست گروه مدل‌سازی در پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ و عضویت در هیئت عامل سازمان فناوری اطلاعات را در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ دارد.
مجلس در برابر دولت
با این حال، دولت برای اخذ رأی اعتماد مدنی‌زاده در مجلس با موانعی روبرو است. دولت پزشکیان، سیدعلی مدنی‌زاده را به‌عنوان وزیر پیشنهادی اقتصاد معرفی کرده، در حالی که روابط میان دولت و مجلس دیگر مانند روزهای ابتدایی خوب نیست. اگرچه در ۳۱ مرداد ۱۴۰۳، مجلس با رأی مثبت به کلیه اعضای کابینه پزشکیان، نشان داد که با دولتی از جناح سیاسی متفاوت مشکلی ندارد، اما استیضاح عبدالناصر همتی نشان‌دهنده بروز تنش‌ها بود. اکنون بهارستان در انتظار استیضاح‌های دیگری است.
استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد سابق، در دوره‌ای صورت گرفت که قیمت دلار از ۶۰ هزار تومان به ۹۵ هزار تومان افزایش یافت. اگرچه همتی علت اصلی این افزایش را تحریم‌ها و جنگ اقتصادی می‌دانست، اما شائبه‌هایی درباره انتقام‌جویی سیاسی از دولت به میان آمد.
همتی همچنین افشا کرد که طرح استیضاح او بر اساس سند استیضاح علنی نشده احسان خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت رئیسی کپی شده بود. در این طرح به مسائل بورس اشاره شده بود، در حالی که دولت پزشکیان توجه ویژه‌ای به بورس داشته است. حمایت رئیس‌جمهور پزشکیان، که تاکید داشت کشور در جنگ اقتصادی قرار دارد و وزارت اقتصاد نباید بدون وزیر بماند، نتوانست مانع از استیضاح همتی شود.
جبهه پایداری که در این استیضاح نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد، سرانجام رأی به برکناری همتی داد. با این حال، پس از برکناری هم، قیمت دلار از ۱۰۰ هزار تومان به ۸۰ هزار تومان کاهش یافت، که این رخداد پس از توافق تهران و واشنگتن برای مذاکرات بود، در حالی که کشور در آن زمان فاقد وزیر اقتصاد بود.
حملات تندروها به یک نخبه اقتصادی
نمایندگان مجلس همچنین دو استیضاح دیگر را علیه فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی، و عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو در دولت پزشکیان آغاز کرده‌اند. در صورت موفقیت یکی از این استیضاح‌ها، مجلس می‌تواند در کمتر از یک سال حداقل دو وزیر را استیضاح کند.
با شروع شک و تردید نسبت به سیدعلی مدنی‌زاده، برخی از گروه‌های تندرو در مجلس تحرکاتی علیه او به راه انداخته‌اند. مدنی‌زاده، رئیس دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف، خود را حامی اقتصاد آزاد، بخش خصوصی واقعی و کاهش مداخلات دولت در اقتصاد معرفی می‌کند. امیرحسین ثابتی، نماینده تهران، بدون ذکر نام مدنی‌زاده، مدعی شد که بر اساس برخی اطلاعات، دولت در نظر دارد فردی را معرفی کند که از نظر اقتصادی دیدگاه‌هایی مشابه همتی، ولی با شدت بیشتری نادرست باشد و تجربه اداره هیچ نهادی را ندارد.
سارا فلاحی، دیگر نماینده مجلس، نیز با اشاره به قانون جلوگیری از به‌کارگیری افراد در مشاغل حساس تاکید کرده که وزارت اقتصاد به‌شدت اهمیت دارد و رئیس‌جمهور باید هر چه زودتر گزینه‌ای را معرفی کند. او اشاره کرد شنیده که فردی با فرزندی متولد آمریکا و دارای شناسنامه آمریکایی در نظر گرفته شده که این امر می‌تواند غیرقانونی باشد.
حسین صمصامی، دیگر نماینده مجلس، در شبکه اجتماعی ایکس با استدلالی غیرمعمول نوشت: نوشین هاشمی از بنیاد Hand و وابسته به بنیاد آمریکایی-صهیونیستی راکفلر، به بحث درباره دانشجویان نخبه ریاضی برای آموزش اقتصاد پرداخته است. مدنی‌زاده نیز به عنوان نخبه ریاضی دانشگاه شریف، از طریق این بنیاد و بدون تحصیلات اصلی در اقتصاد، دکترای اقتصاد خود را از مکتب شیکاگو کسب کرده است.
او در پیامی دیگر گفت: آیا مدنی‌زاده را به عنوان قشر نفوذی تلقی می‌کنیم؟ نه، او را جوانی بااعتقاد و نخبه می‌دانیم، اما بارها در کلاس‌های درس متذکر شده‌ام که اقتصاد تنها معادلات ریاضی و حسابداری نیست، بلکه علمی انسانی و تحلیلی است و باید اصول آن را با توجه به معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی و انسان‌شناسی فرا گرفت. متأسفانه شبکه نفوذ غرب، نخبگان ما را از دانشگاه‌های معتبر بورسیه می‌کند و در علوم انسانی منطبق با مبانی خود آموزش می‌دهد. این افراد پس از بازگشت، تحت تأثیر آموزش‌های هدف‌دار، در پست‌های کلیدی قرار می‌گیرند و سعی در پیاده‌سازی آن آموزه‌ها در کشور دارند بی‌آنکه توجه داشته باشند که برای مقاصد خاصی آموزش دیده‌اند.
فضای نامشخص
محمد فاضلی، جامعه‌شناس و چهره اصلاح‌طلب نزدیک به دولت پزشکیان، به این اظهارات واکنش نشان داد و نوشت: فارغ از شخصیت مدنی‌زاده، رویه مکرر برخی گروه‌ها که افراد باهوش و کارآمد را با القاب مانند نفوذی، غرب‌زده یا شیکاگویی حذف می‌کنند، یک سیاست دقیق برای خلاصی ایران از شایستگان و تخریب ساختار کشور است.
علیرضا نوین، عضو کمیسیون عمران مجلس نیز با ابراز نارضایتی از تخریب زودهنگام مدنی زاده گفت: متاسفانه پیش از آنکه فرصتی برای معرفی توانمندی‌ها و برنامه‌های وزیر پیشنهادی فراهم شود، برخی جریانات آغاز به تخریب و حمله کرده‌اند. این رفتار نه‌تنها غیراخلاقی است، بلکه به‌عنوان مانعی برای ایجاد فضای منطقی و کارشناسی در ارزیابی صلاحیت افراد عمل می‌کند. وی افزود: سابقه علمی و مدیریتی مدنی‌زاده مطلوب است و در حوزه اقتصاد، تخصص قابل توجهی دارد. باید به او فرصتی داده شود تا در فضایی آرام، طرح‌های خود را برای ساماندهی به اقتصاد کشور ارائه دهد.
با این وجود، بعضی نمایندگان تصویری متفاوت از فضای مجلس را به نمایش گذاشته‌اند. عبدالکریم هاشمی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه، اعلام کرد: جو عمومی مجلس نسبت به وزیر پیشنهادی اقتصاد هنوز نامشخص است. امیدواریم بعد از اعلام رسمی نام مدنی‌زاده، وی بتواند رایزنی‌های خود را در هفته‌ای که مجلس فرصت دارد، آغاز کند تا فضای مجلس درباره وی روشن شود.
زهرا خدادادی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون اقتصادی مجلس، نیز به معرفی وزیر پیشنهادی اقتصاد اشاره کرده و تأکید کرد: با آقای مدنی‌زاده نشستی داشته‌ام و او به عنوان فردی علمی و برجسته شناخته شده است. با این حال، بیان دیدگاه‌های او در مجلس تأثیر زیادی خواهد داشت.
مسیر پُرپیچ و خم برای مدنی زاده
تمامی این مسائل نشان از دشواری‌های موجود برای مدنی‌زاده دارد. بخشی از نمایندگانی که او باید آنها را قانع کند، افرادی هستند که بیشتر به شعارها و اولویت‌های جناحی خود توجه دارند تا منافع ملی یا نظرات کارشناسی. تعدادی از آنها تحت تأثیر تجارب کم و بدون آگاهی کافی از «دیگران» قرار دارند. این دیگری لزوماً فردی از یک جریان سیاسی ضد آنها نیست، بلکه می‌تواند کسی باشد که در دانشگاه‌های معتبر تحصیل کرده است.
در حالی که تحصیل یا تدریس در دانشگاه‌های معتبری چون دانشگاه شریف یا مؤسسات بین‌المللی در نظر بسیاری از ایرانیان یک افتخار به شمار می‌رود، این دسته از نمایندگان با نگرشی شعارمحور ممکن است به تخریب چنین شخصیت‌هایی پرداخته و عرصه را برای آنها تنگ کنند. به همین دلیل است که این نمایندگان در فضای سیاسی کشور به عنوان نمایندگان سه چهار درصدی شناخته شده‌اند.
آنقدر از افکار عمومی و مردم فاصله دارند که گویی در دنیا دیگری زندگی می‌کنند. با اینکه در همین مجلس اقلیت هستند، اما این دسته از نمایندگان توانایی جهت‌دهی به کل مجلس را دارند، حتی اگر این گرایش‌ها گاه با منافع میلیون‌ها ایرانی منافات داشته باشد.
در این شرایط، علی مدنی زاده، فرد دهه شصتی که تا کنون با این نوع نمایندگان درگیری نداشته، در روزهای آتی مسیری دشوار برای دستیابی به دستگاه وزارت اقتصاد را طی خواهد کرد.
۲۹۲۱۱
